Het begin
van een beginnende N spoorbaan door een beginnende enthousiasteling voor
andere beginnende enthousiastelingen
J.
Het is kerst 2012. De kamer is versierd,
de kerstboom staat en op het dressoir staat een kersttafereel met
huisjes, sneeuw, carrousel, lampjes en dennenboompjes. Ik vond dat er in
zo'n setting eigenlijk wel een treintje moest rijden. In de eerste
plaats natuurlijk voor de kleinkinderen
J.
Dus ik ging op pad naar de modelspoorwinkel in Den Haag: De Houtloods en
in Rijswijk: Wapstad.
Voor rond de € 100,-- was er een
Fleischmann starterkit te koop met één locomotiefje, twee wagentjes en genoeg rails
om een rond rijdend spoortje te maken. So far so good. In de paar jaar
daarna werden er voor dit kerstspoortje een extra locomotief en wat
wagentjes bijgekocht, maar het bleef natuurlijk toch maar één enkel
klein rond rijdend spoortje dat bovendien na de kerst weer werd
opgeruimd. Dat blijft toch kriebelen.
Kortom: toen ik na de
kerst van 2015 de
boel weer aan het opruimen was, besloot ik te gaan 'investeren' in een
echte modelspoorbaan, iets dat overigens sterk beperkt wordt door de
beschikbare ruimte.
Er is dus meer sprake van een modelspoorbaantje,
dan van een echte zolderbrede spoorbaan met doorgebroken muur naar de
buurman J.
Oriëntatie
Ik ben eerst een boel gaan lezen op het
internet en toen werd ik getroffen door de trein elektronica die er
vandaag de dag is. Elektronica die de dynamiek van een modelspoorbaan
aanmerkelijk verhoogt en dus veel leuker maakt om naar te kijken.
Elektronica die bijvoorbeeld een pendelbaan mogelijk maakt of een
schaduwstation en nog veel meer. Ik ging eens 'neuzen' bij
Mecktronics. Maar ook bij
Treinelektronika en
andere. Heel veel bruikbare informatie staat op ook
Nproject. En er komen
voorbeeld banen voorbij waar je je vingers bij aflikt, zoals
deze. Er is ook een
startpagina voor N
modelspoor waar veel interessante hyperlinks op staan.
Door de beperkte ruimte die beschikbaar
is voor het bouwen van de baan en ook het naderhand 'spelen' met de
baan, had ik in 2012 al besloten te gaan voor de 9 millimeter (N) baan
van Fleischmann. Nu ik er wat serieuzer mee verder zou gaan heb ik nog
even overwogen om H0 te gaan gebruiken en ook misschien wel digitaal,
maar dat zou de eerdere investering te niet doen en dat vond ik ook weer
zonde. Het wordt dus: N-baan analoog, maar wel met leuke elektronica om
de baan een dynamisch karakter te geven.
Ook bij deze hobby geldt: al doende leert men
en zo heb ik voor me zelf een volgordelijstje opgesteld dat vaak
door schade en schande tot stand is gekomen:
Als je dus met een modelspoorbaan wilt beginnen:
-
Beslis eerst wat de beschikbare ruimte is
voor een modelspoorbaan
-
beslis vervolgens of je H0 of N (of Z) wilt
gaan gebruiken. Je kunt [1] en [2] ook omdraaien
J
-
Bepaal wat je beschikbare budget is. Je moet
er rekening mee houden dat de eerste € 1.000,-- zo maar kunnen
zijn 'verdampt'. (je kunt
[1], [2] en [3] ook door elkaar husselen).
-
Maak een baanplan (met één van de beschikbare
ontwerpprogramma's). Het baanplan moet passen binnen het
criterium van [1] en [3].
-
Bedenk zo mogelijk van te voren welke trein
elektronica je wilt gaan gebruiken en dus welke tracés je van
elkaar moet isoleren (e.g. pendelbaan, schaduwstations,
stop-start schakelingen).
-
Koop een bodemplaat (multiplex > 10 mm <
20 mm) met
'steunbalken' om hoogte te maken voor de onderliggende
bedrading/elektronica. Draai de bodemplaat om en leg alvast de
ringleidingen voor gelijkstroom en wisselstroom. Gebruik
kroonsteentjes voor het geleiden van de leidingen en het houden
van afstand tussen de blanke stukken van de ringleiding.
-
Leg de baan los op de bodemplaat en teken met
een potlood de contouren van de baan. NB: Leg de baan niet te
strak tegen de rand van de tafel of bodemplaat als er in dat
traject ook wissels zitten. Je kunt het gaatje voor de draadjes
van de wisselmotor dan niet makkelijk boren, want je moet dan
door de steunbalk heen. Lesson learnt J
Note: Het overkwam mij ook, maar ik kon door het gaatje schuin
te boren, aan de zijkant van de steunbalk uitkomen en dat is ook
prima.
-
Beslis welke baanbedding je wilt gaan
gebruiken en maak die op maat van de baancontouren die op de
bodemplaat staan getekend. NB: de baanbedding moet breder
zijn dan de getekende contouren. Hoe breed hangt af van eigen
voorkeur en/of tracés dicht bij elkaar liggen. Als tracés dicht
bij elkaar liggen, kan je beslissen één brede bedding te maken
voor beide banen.
-
Leg hierna de baan op de baanbedding en
bevestig de baan met hiervoor beschikbare spijkertjes (of
schroefjes), maar wel zo dat je de rails weer makkelijk los kunt
maken (je hoeft de spijkertjes niet helemaal tot en met de kop
in de rails te slaan. Laat een heel klein stukje uitsteken, dan
kan je dat met een punttang weer vastpakken en het spijkertje er
uit trekken).
-
Boor gaatjes in de bodemplaat op die plekken
waar de rails spanning moet hebben en ook voor de wissels,
wisselschakelaars en
eventuele verlichting, seinpalen etc, e.e.a. weer afhankelijk
van de details van het baanplan. Voer de draadjes van rails en
wissels enz. door de gaatjes naar de onderkant van de
bodemplaat.
-
Draai de bodemplaat om en begin met de
aansluitingen op de ringleiding en
wisselschakelaars. Als je de bodemplaat omdraait leg dan een
paar stukjes steunbalk die je over hebt onder de bovenkant van
de plaat aan de randen waar nog niets is gemonteerd, zodat de
rails niet beschadigt. De bruine wisselschakeldraden van
de wisselmotor (Weichenantrieb) moeten weer terug naar boven
waar de wisselschakelaars staan (of naar een bedienpaneel). Zorg
voor een duidelijke kleurcodering per wissel, zodat je de bos
die weer door het gaatje naar boven komt uit elkaar kunt houden.
Bijvoorbeeld: kleuren rood en geel zijn voor wissel 1; kleuren
groen en blauw zijn voor wissel 2 enz. Overigens is dat nog niet
genoeg, want de wisselschakelaar heeft twee kleuren: rood voor
afslaan en zwart voor rechtdoor. Omdat de schakeldraden van de
wissels (Fleischmann) allebei dezelfde kleur bruin hebben, is
het dus even try-and-error voordat je de juiste schakeldraad op
de juiste aansluiting van de schakelaar hebt aangesloten.
Gebruik dus een 'distributiestrook' om van de schakeldraden naar
de schakelaars te gaan. Vanaf de distributiestrook kan je dan
zelf de kleurenparen kiezen per wissel. Distributiestrook: ook handig als je een keer een
wisselmotortje moet vervangen. NB: het is dus wel handig als je
een flink aantal rolletjes montagedraad hebt in een groot aantal
verschillende kleuren. Je hebt ze in alle kleuren van de
regenboog, maar ook met gecombineerde kleuren. Bij de Houtloods
in Den Haag hebben ze een groot assortiment, maar ook andere
hobbyzaken zullen daarin wel kunnen voorzien.
-
Draai
vervolgens de bodemplaat weer om en sluit de wisselschakeldraden
aan op de wisselschakelaars. Test per wissel of je de juiste
schakeldraad op de juiste aansluiting van de schakelaar hebt
gekozen. Als je de rode schakelknop indrukt moet de wisselstand
op afslaan staan; met de zwarte knop moet de wisselstand op
rechtdoor staan. Zo niet, dan draai de je de schakeldraden om. Sluit de trafo aan op de
bedrading en plaats een treintje op de rails. Test vervolgens de
rijspanning en de wissels, enz. De trafo kan je aansluiten met
een snoer dat door een gaatje van één van de steunbalken is
geboord.
Het baan ontwerp
Alvorens een bodemplaat te kopen voor mijn
modelspoorbaan moest ik natuurlijk eerst een ontwerp maken van een
baan. Via het Internet kwam ik er achter dat er allerlei
ontwerpprogramma's bestaan waarmee je een baan kunt ontwerpen. Die
programma's hebben allemaal de verschillende merken en maten rails
zodat je bij het ontwerp meteen gebruik kunt maken van de te
gebruiken rails en je ziet ook meteen als iets niet past. Omdat ik
nog maar een kleine baan wil maken die feitelijk als een soort van
proefproject dienst moet doen, koos ik voor het freeware programma
SCARM. Ik heb me
laten inspireren door een flink aantal voorbeeldbanen die er op die
site te vinden zijn. Uiteindelijk is het een geheel eigen ontwerp
geworden met dertien wissels, een schaduwstation, een pendelbaan en
twee hoofdbanen; een buitenbaan en een binnenbaan waar tussen kan
worden gewisseld. Hierin zitten ook stukjes ontkoppel rails. In het
'grote' middenvlak moeten er dan nog wat leuke huisjes, boompjes en
beestjes komen. Van alle ontwerpen die ik maakte was dit nummer 17.
Ik had eigenlijk nog een 'verdieping' er bij willen maken, maar heb
besloten dat zo'n uitdaging bij een volgende fase hoort. Zie figuur
2. Maar ook hier was sprake van voortschrijdend inzicht en dus
ontstond een nieuw ontwerp. Zie figuur 16.
De bodemplaat
Op 1 januari 2016 werd het kerstbaantje
afgebroken, maar niet opgeruimd! Na te hebben nagedacht waar ik de baan
zou kunnen bouwen, bleef toch eigenlijk alleen mijn eigen werkkamer over
en de garage voor het 'grote' werk zoals zagen, lijmen en schroeven van
de bodemplaat. Na wat herschikken van mijn bureau bleef er ruimte over
voor de bodemplaat van 121 x 61 cm en een dikte van 12 mm. Een standaard
multiplex plaat (Profipaint) bij de Gamma en deze was nog bewerkt met een grijze
matte coating wat ik er wel sjiek uit vond zien.
Balken van 32 x 41 mm
werden onder de bodemplaat gelijmd/geschroefd zodat er onder de
bodemplaat ruimte ontstaat voor de bedrading en elektronica. Zie foto
hiernaast in de rechter kolom. De zwarte tape (isolatieband) is
tijdelijk gebruikt om draadjes tegen de onderkant van de bodemplaat te
plakken opdat ze niet ergens achter blijven haken als je de plaat
verplaatst.
5 januari 2016. Nu de bodemplaat klaar was met de steunbalken kon de
bedrading voor de gelijkspanning en de wisselspanning worden
aangebracht. De 0-14 volt gelijkspanning is de rijspanning; de 14 volt
wisselspanning is onder meer voor het schakelen van de wissels en het
aansturen van andere treinelektronica. Voor de ringleiding werd gebruik
gemaakt van VD installatiedraad. Het is nuttig om te weten dat de zwarte draad de voorkeur geniet. Dit is de zogenoemde
'schakeldraad' en die is dunner dan de blauwe, bruine of
groen/gele installatiedraad. Omdat deze draad dunner is, kan de isolatie
makkelijker worden gestript. Bovendien past deze schakeldraad met de
isolatie door de gaatjes van de kroonsteentjes. Omdat de gehele
ringleiding dus uit (gedeeltelijk gestripte) zwarte schakeldraad
bestaat, is het nuttig om bijvoorbeeld een paar stukjes ander gekleurde
krimpkous te gebruiken voor de massadraad. Bij mij is zwart
de + van de gelijkspanning en de wisselspanning. De bruine draden zijn
de massa voor wissel- en gelijkspanning. De kroonsteentjes worden
gebruikt als steuntjes voor de ringleiding en om de nodige afstand
tussen de verschillende (blanke) draden te bewaren om kortsluiting te
voorkomen.
Hierna werd de plaat omgedraaid zodat de bovenkant
weer zichtbaar werd. Met de rails die ik had heb ik de hoofdbaan en de
binnenbaan neergelegd, waarna ik met een potlood de contouren van beide
banen heb afgetekend. Op basis hiervan zou de baanbedding kunnen worden
opgemeten en op maat worden gemaakt. Het gebruik van potlood is handig
omdat je dat weer kunt uitvlakken.
Uiteindelijk moet de bodemplaat op een rijdbaar
onderstel komen en wel op zo'n manier dat de bodemplaat met
scharnieren aan het onderstel wordt bevestigd, waarna de bodemplaat
dus kan worden opgeklapt om makkelijk bij de onderkant te kunnen
komen. Dat wordt ook de fase waarbij er een afneembaar bedienpaneel
aan de voorzijde van de bodemplaat zal worden bevestigd voor de
trafo en de wisselschakelaars.
De baanbedding
10 januari 2016. Nu de plaat was voorzien van de balken, ringleiding
en contouren van de hoofd en binnenbaan werd het tijd om te gaan
bepalen wat ik zou gaan gebruiken voor de baanbedding. Mijn eerste
voorkeur ging uit naar een bedding van kurk. Ik had al een paar rechte
voorbeeldstukjes en de kleur ervan vond ik wel passen, maar ik worstelde
toch nog met de vraag hoe ik van de rechte stukken kurk en/of plakken
kurk een mooie strakke bocht zou kunnen maken. Knippen of Stanleymes; de
meningen hierover verschilden. Met knippen zou de kurk al snel
verbrokkelen, zo werd me verteld en voor een Stanleymes moet je extra
zorgen voor een harde ondergrond zodat je de bodemplaat waarop je de
kruk afmeet en gaat snijden niet beschadigt. Tijdens de Modelspoor
opendagen van 9 en 10 januari 2016 in de Broodfabriek te Rijswijk waren
mooie stukken kurk en/of afgemeten rechte stroken te koop van het merk
Noch, maar een zakje kostte al gauw € 10,-- of meer, dus dat zou aardig
op gaan lopen. Toen zag ik een rol grijze grit op papier (een soort van
bakplaatpapier) evenals een groene grasmat op de rol eveneens op
bakplaatpapier. De grijze grit rol voor € 6,50 en de grasmat voor €
12,50, voldoende voor mijn hele modelspoorbaan! Omdat het papier is, is
het makkelijk te knippen. Nadeel: de grijze grit laat voor een deel los
als je de rol uit het plastic haalt, dus de hele kamer ligt bezaait met
grijze grit. Dat is een tegenvaller, maar de oplossing is snel gevonden.
Eerst een paar grote stukken knippen en dan bewerken met verdunde
houtlijm met de druppeltje afwasmiddel. Goed laten drogen (op het
rooster van de vloerverwarming) en na een uurtje is het droog en kan je
er mee aan de slag zonder dat er nog veel grit vanaf komt. Overigens:
het gras liet NIET los van het papier, dus dat was weer een meevaller.
WAF (Wife Acceptance Factor)
Alhoewel de meeste werkzaamheden in mijn eigen
werkkamer plaatsvinden of in de garage, is er toch sprake van enige
overlast voor de partner. Tenzij de partner ook dol is op treintjes, kan
een en ander tot irritatie leiden. Bijvoorbeeld de losgelaten grijze
grit die tot in de keuken lag of een Tupperware schaaltje waarin de
houtlijm was verdund of heen en weer geloop van de kamer door de tuin
naar de garage en terug, afijn vul zelf maar in. Teveel tijd doorbrengen
in de werkkamer of garage is ook zo'n dingetje. Dus zorg voor een goede
WAF. Daar is geen recept voor, maar ik neem aan dat jullie
daar zelf wel wat op kunnen bedenken. Je mag voor WAF natuurlijk ook PAF
invullen (Partner Acceptance Factor)
Het leggen van de rails
12 januari 2016. Helaas had ik niet alle rails en wissels
beschikbaar toen ik aan het definitief leggen van de baan toekwam.
Het blijkt dat Fleischmann de eerste twee weken van januari dicht is
voor het opmaken van de jaarbalans en de voorraden in de winkels
waren door de kerstinkopen aardig geslonken. Ik kon nog wat
tweedehands rails kopen, maar de wissels bleven een probleem. Dus de
baan moet in delen worden gelegd. Ik heb de beschikking over kleine
spijkertjes en kleine schroefjes om de rails te fixeren. Schroefjes
leken in eerste instantie makkelijker omdat die weer los kunnen
worden geschroefd, maar uiteindelijk zijn het toch de spijkertjes
geworden omdat die er veel makkelijker in gaan. Je hoeft die
overigens niet helemaal tot de kop in de rails te slaan, maar je
kunt ze best een klein beetje uit laten steken zodat ze er met een
punttangetje makkelijk zijn uit te trekken. Omdat ik eerst een 9125
rails per abuis had gebruikt in plaats van een 9120 rails in een
bepaalde bocht, paste het geheel niet meer, maar nadat dit euvel was
verholpen, sloten de banen perfect en konden de wissels en de
rijspanning worden getest. Wonder boven wonder werkte alles meteen
goed en dat geeft de burger moed! Om de laatste wissels te leggen,
zal de baan echter hier en daar weer los moeten worden gehaald. Nu
is het wachten even op 9170 en 9171 wissels, voornamelijk voor het
schaduwstation. Hier en daar lees ik dat men de rail-stukken aan
elkaar soldeert, maar daar heb ik me nog maar niet aan gewaagd omdat
ik bepaalde delen weer los zal moeten halen. Doordat de baan vanaf
twee kanten wordt gevoed, heb ik overigens ook geen hick-ups bij het
rijden van de treinen geconstateerd. En zo nodig kunnen er nog meer
rails rechtstreeks op de rijspanning worden aangesloten.
NB: Op 18 januari 2016 werkt één
wisselmotor niet goed meer. De motor kan de wissel niet meer goed in
de afslagstand zetten. Nu blijkt zo'n distributiestrook onder de
bodemplaat wel handig. Ik hoef alleen de schakeldraadjes van de
distributiestrook (en de aansluiting op de + 14 Volt AC) los te
halen en het wisselmotortje van de wissel los te halen. Dat trek je
daarna zo met draadjes en al naar boven.
het aansluiten van de transformator en
wisselschakelaars
Ik heb zitten dubben over het gebruik van een bedienpaneel voor o.m.
de trafo en wisselschakelaars. Het zou het handigst zijn om een
bedienpaneel te hebben met trafo en wisselschakelaars (en wellicht
twee ampère meters) dat aan de voorzijde van de bodemplaat is
bevestigd. Dit zou echter tijdens de verdere opbouw behoorlijk in de
weg zitten, dus ik heb dat (nog) niet gedaan. Het bedienpaneel zal
trouwens ook demontabel moeten zijn om het verplaatsen/verhuizen van
de baan makkelijker mogelijk te maken. Met dertien wissels zijn er
26 bruine schakeldraden die naar de wisselschakelaars gaan. Als je
dan het bedienpaneel demontabel wilt maken kan je het beste al die
draden via een connector laten lopen en dat is nog wel even zoeken.
Er komen ook nog vier draden bij voor de gelijk- en
wisselspanning/stroom. Dus dat wordt een knappe connector (sub D 37
pins). Op dit
moment zit de trafo aangesloten met een snoer voor DC en twee
extra draden voor AC die samengehouden worden door een paar stukken
krimpkous. De trafo kan met een plankje op een uitgeschoven
bureaulade worden geplaatst, maar kan ook weer makkelijk worden
weggehaald en op het bureauladeblok uit het zicht worden geplaatst
(zie figuur 11).
De wisselschakelaars zijn op de bodemplaat gemonteerd en dat zal dus
in de toekomst moeten veranderen. Dan horen ze op het bedienpaneel.
Op figuur 7 hiernaast zie je pas twee dubbele wisselschakelaars. Dat
moeten er zeven worden voor dertien wissels. De andere
wisselschakelaars komen op een andere hoek van de bodemplaat.
De treinelektronica
Intussen kan ik me meer gaan verdiepen in de
treinelektronica. Eén ding is zeker: ik zal de baan in modules moet
opdelen. Start-stop tracés, pendelbaan, schaduwstation en wellicht
nog meer maken het nodig dat die trajecten waarop dat betreffende
protocol moet worden toegepast, worden geïsoleerd van het overige
baanvak. De isolatiestukjes heb ik al wel.
Pendelbaan: Eén van de schakelingen wordt
een pendelbaan. Ik denk hierbij aan het product van
Mecktronics. Zij hebben
ook nog veel meer schakelingen voor analoge banen. De producten
kunnen als bouwpakket of geassembleerd worden besteld. Ik zou kiezen
voor de PB1-2 waar je twee treintjes afwisselend over één pendelbaar
kunt laten rijden, maar de rails bij de eindstations moeten elk
minimaal 50 cm zijn, dus dat is samen al één meter en die ruimte heb
ik al niet, dus laat staan als er nog een tussenstuk bijkomt van 50
cm. Zie figuur 8. Ik wil maar twee locomotieven heen en weer laten rijden van het
model werkspoor waarbij de voorkant en de achterkant gelijk zijn.
Deze rijden dus feitelijk niet voor- en achteruit, maar echt heen en
weer. Ik ga dus verder zoeken.
Bij t
reinelektronika.com
hebben ze PZS-2 die ongeveer dezelfde mogelijkheden heeft en daar is
ook een zeer volledige handleiding bij die je kan downloaden.
Voor een kleine € 50,-- krijg je een zak met
spullen en kan je 'm zelf assembleren.
Alleen het 'programmeren' lijkt wat omslachtig
omdat je steeds een instelling moet bevestigen door een contact aan
massa te leggen. Dan kan je deze box maar beter niet onder de
bodemplaat plaatsen. Het lijkt overigens klein genoeg om het een
plaatsje bovenop de bodemplaat te 'gunnen'. Er wordt nogal wat ophef
gemaakt over welke trafo je wel en niet mag gebruiken, dus ik heb
maar even een e-mailtje gestuurd. Er was snel een antwoord:
19 januari 2016. De trafo
moet een galvanische scheiding hebben tussen de rijspanning en de
wisselspanning. Dat moet ik dus nog even checken. Ik heb naarstig op
het Internet gezocht, maar heb het niet met zoveel woorden kunnen
vinden. Meten aan de trafo toonde dat de massa's van beide circuits
in elk geval NIET met elkaar zijn verbonden, dus ik ga er maar
vanuit dat de DC en AC circuits galvanisch zijn gescheiden. En ik
heb de bestelling maar geplaatst. Mijn keuze is hierop gevallen
omdat het een 'self contained' unit is, in plaats van de modulaire
opbouw van Mecktronics. Dit laatste is wel weer een voordeel als je
heel veel meer functies wilt toevoegen aan de baan, maar dat zal in
mijn geval toch beperkt blijven. En niets sluit uiteraard een
toekomstige uitbreiding met Mecktronics uit. En de PZS-2 vraagt geen
reed relais en dat maakt het tracé wat flexibeler voor wijzigingen
en zo meer. Wel moet er een paar onderbrekingen in de rails worden
aangebracht, maar dat is met isolatiestukjes makkelijk te doen.
De defecte wisselmotor is bij de Houtloods
omgeruild voor een werkend exemplaar en weer in de baan
geïnstalleerd. Wissel 3 is een 9168 en wissel 4 is een 9169. Zij
vormen samen een paar op mijn baan. Als de 9168 op 'afslaan' staan,
moet de 9169 ook op 'afslaan' staan, anders stopt de trein vlak voor
de wissel. Het is dus belangrijk dat de juiste bruine draadjes van
de wisselmotors op de juiste aansluiting van de wisselschakelaar
zijn aangesloten. Dan hoef je alleen maar tegelijk de beide rode of
zwarte knoppen in te drukken om de wissels in dezelfde stand te
zetten.
Ook heb ik een Faller station gekocht: Bahnhof
Feuerbach. Dus dat wordt knutselen. En voor het overige is het dus
wachten op de beschikbaarheid van extra wissels om de baan verder af
te kunnen maken. Maar ik zal ook wel gauw kunnen beginnen met het
assembleren van de pendelbaanmodule, dus duimen draaien is geen
optie J.
Donderdag 21 januari 2016. Gisteren
al kwam de Tams Elektronik PZS-2 binnen met de post.
Treinelektronika.com is dus lekker snel met orderverwerking en niets
vooruitbetalen, gewoon met een factuur die je binnen 14 dagen moet
voldoen. Prima. En wat een nog grotere verrassing is: de unit kwam
geassembleerd en al binnen, dus ik hoef niet meer te knutselen. In
de handleiding wordt er nog vanuit gegaan dat je de unit zelf moet
assembleren. Ik vond ook nog een aparte 12 VDC voeding in mijn
voorraadje dat ik voor mijn radio hobby heb. Ik kan dus het zekere
voor het onzekere nemen en de PZS-2 apart voeden zonder daarvoor de
treintrafo te gebruiken.
De hele dag ging verder op (met kleine
tussenpozen) aan het bouwen van het Feuerbach Bahnhof. Ik heb eerst
nog maar even het zijkniptangetje en de Faller lijm gekocht dat in
de beschrijving werd aangeraden. Vooral die lijm met het uiterst
dunne doseerpipetje kwam goed van pas.
Vrijdag 22 januari 2016. Vandaag
mijn extra 12 VDC trafo aan de bodemplaat gemonteerd. Deze was net
te dik om onder de plaat te monteren, maar met
heavy duty klittenband was hij snel aan de zijkant 'gefixt'.
Een gaatje door de balk om het snoer weg te werken en weer een
gaatje in de bodemplaat bij de PSZ-2 om de 12 VDC aan te sluiten.
Door dit gaatje komen ook twee draadjes voor het aansluiten van de
rijspanning van de Fleischmann trafo. En er moeten nog meer draadjes
door voor bepaalde rails-tracés. Ik dacht dat een gloeilampje op de
pinnen 5 en 6 dan zou moeten gaan branden, maar Treinelektronika
hielp me uit de droom: dat is alleen maar als je de unit zelf heb
gebouwd en een finale functietest wilt uitvoeren. Deze kant en klaar
geassembleerde unit is al getest en staat nu op STOP. Gewoon verder
gaan met aansluiten en kijken wat er gebeurt.
Maandag 25 januari 2016. Voor de
tijdelijke pendelbaan heb ik vandaag eerst de beide 'eindstations'
geïsoleerd van het tracé met de 9403 'Isolierschienenverbinder' en
de railverbindingen naar de PZS-2 module aangelegd (zie tekening in
de rechter kolom). Ik was vergeten het tracé tussen de eindstations
elektrisch te scheiden van de hoofdbaan en daarop stond dus ook nog
de rijspanning. Nou dat vond de PZS-2 niet leuk, maar al doende
leert men, dus dat euvel was snel verholpen en het treintje rijdt
vrolijk op en neer. Ook de ontstoringscondensator in het 9108
'anschlussgleis' zou voor problemen kunnen zorgen volgende de
documentatie, dus ik heb de 9108 vervangen door een 9101 en er zelf
voedingsdraadjes aan gesoldeerd.
Donderdag 28 januari 2016. Wapstad
belde gisteren dat de wisselverlichting was binnengekomen, dus die
heb ik vandaag opgehaald (voorlopig voor twee wissels) en er was ook
een 9170 wissel binnengekomen zodat ik het hoofdtracé nu af kon
maken. Ook heb ik een tweedehands werkspoor diesel loc gekocht die
op de pendelbaan moet gaan rijden. Het was dan ook tussen de
bedrijven door weer lekker geknutsel om alles aan te sluiten en
vanavond om half twaalf brandt het wissellichtje, tevens
draait het lichtje als de wissel om gaat en de wissel is aangesloten
met wisselmotor en een nieuwe schakelaar op het bedienstukje van de
bodemplaat. De treintjes hebben proef gereden en dat ging ook goed.
Voor alle zekerheid wil ik nog een tracé van de buitenste baan vlak
voor de wisselconcentratie extra aansluiten op de rijspanning.
Wordt vervolgd.
Zaterdag 30 Januari 2016. Omdat ik
het treintje op de pendelbaan te abrupt vond stoppen en ook de
wachttijd bij de eindstations the kort was, heb ik aan de hand van
de handleiding deze waarden opnieuw ingesteld door aan de
potmetertjes te draaien en de programmeer aansluitingen te
gebruiken. De nieuwe waarden vastleggen door aansluitpunt 14 even
met massa te verbinden en hoppa, klaar. Het treintje stopt nu op elk
eindstation zo'n 10 seconden en remt ook wat langzamer af. Ik heb
ook alvast mijn shoppinglijstje klaar voor Mecktronics voor de SSS
en STP modules (met de STAB voeding) om de trein voor het station te
kunnen laten stoppen en na een zekere wachttijd weer te laten
vertrekken. Maar eerst maar even sparen........want de euries
vliegen de deur uit.
Ook
ga ik uitzoeken hoe je om moet gaan met seinpalen en wissels en
voorrangsverlening enz. Op wikipedia las ik
een
interessant artikel hierover.
Vooral bij de wisselconcentratie wil ik een
'systeem' hebben waarbij de treinen van baan verwisselen zonder te
botsen. Ik denk dat ik daarvoor ook bij Mecktronics moet zijn.
Voorlopig kan ik nog wel even vooruit met
plannetjes maken. Ook het schaduwstation moet er nog komen en een
extra baan die boven de andere banen loopt, is natuurlijk ook leuk.
Daar moeten die treinen dan wel de andere kant op rijden, vind ik.
Zondag 31 Januari 2016. Omdat ik
bij figuur 2 niet kon bedenken hoe de treinen van en naar het
schaduwstation zouden moeten rijden heb ik het baanontwerp
aangepast. Zie figuur 16. Het schaduwstation is hierdoor
aanmerkelijk kleiner geworden met maar twee banen, waarvan de
buitenste bovendien erg kort is. Maar wellicht is het groot genoeg
voor een kleine loc met één wagentje. Het gaat om het idee en het
toepassen van de besturingstechniek achter het schaduwstation. Ik
moet één 9171 wissel gaan vervangen door een driewegwissel 9157, maar die
9171 komt elders in de baan wel weer van pas. Kan je een 9157 ook
een wisselmotor geven? Ik heb het nergens kunnen vinden. De
pendelbaan heeft op deze manier ook de maximaal haalbare lengte. Ik
moet de wissel nog aansluiten op de PZS-2, maar ga geen relais voor
het schakelen van de wisselspanning gebruiken zoals wordt
aangeraden. Ik heb begrepen dat als ik uit de wissel de twee kleine
'nietjes' verwijder, de spanning op de wissel afhangt van de
wisselstand, dus rechtdoor staat de spanning op rechtdoor en met de
wissel op afslaan, staat de spanning op afslaan. Ik ga het morgen
eens proberen. Tevens ga ik m'n tweede Fleischmann trafo apart
gebruiken voor de pendelbaan, zodat ik hoofdbaan en pendelbaan apart
kan regelen voor de rijspanning.
Maandag 1 februari 2016. Een dagje
knutselen: een wissel met wisselmotor aangesloten bij eindstation 2
van de pendelbaan en de rijspanning voor de PZS-2 aangesloten op m'n
tweede Fleischmann trafo. Toen de hele pendelbaan afgetekend op de
bodemplaat en de pendelbaan verwijderd. De baanbedding op maat
gemaakt voor de pendelbaan en vastgeplakt (met houtlijm). Daarna de
pendelbaan weer neergelegd en aangesloten op de bedrading onder de
bodemplaat. Ik hoef de bodemplaat niet helemaal om te draaien, maar
kan hem rechtop zetten en een beetje fixeren zodat ie niet omvalt.
Ook de wisselbedrading naar de PZS-2 getrokken en aangesloten. Toen
de twee treintjes op de beide wisselbanen geplaatst en de spanning
aangezet en opgedraaid. Het werkt geweldig. De wissel schakelt
automatisch om en de treintjes rijden keurig op hun beurt. Het
verwijderen van de 'nietjes' uit de 9171 Fleischmann wissel maakte
inderdaad het plaatsen van een bipolair relais overbodig. So far so
good. Nu nog de wissels kopen voor het 'schaduwstation'. (zie
plaatje hier naast). En natuurlijk de scenery, de stop- en
wachttijdenschakeling bij het station, de seinen en ga zo maar door.
Deze maand even geen 'investeringen'. Ik kan nog wel wat doen met
wat ik heb en eerst maar weer sparen.
Woensdag 3 februari 2016. Bij de
eindstations van de pendelbaan zal ik nog een diode plaatsen omdat
de rijsnelheid van de beide treinen verschilt, waardoor de ene loc
ruim voor het eindbuffer stopt en de andere loc er tegen aan knalt.
De diode zorgt dan voor een definitieve stop voor de eindbuffer.
Vlak voor de eindstations wordt de rijspanningvoerende rails in
tweeën gedeeld en geïsoleerd. Let op: de rijspanningvoerende rails
is voor beide richtingen verschillend! Vervolgens wordt een diode
over het rails-isolatiestukje gesoldeerd, zodanig dat er na de diode geen stroom
kan lopen in de rijrichting naar eindstation 1 en andersom zodanig
dat er na deze tweede diode geen stroom kan lopen in de rijrichting naar eindstation 2.
Ik ben met het resultaat niet echt tevreden. Door het solderen van
de diode aan de buitenkant van de rails, is het
isolatie-verbindingsstukje iets gesmolten. Het isoleert nog wel,
maar drukt hierdoor één van de railsdelen ietsje omhoog (1 mm) en
daar hebben de treintjes wat moeite mee. Ik ga het dus nog een
keertje over doen.
Zaterdag 5 maart 2016. Heb nog een
paar wissels nodig, maar de 9170 is nog steeds niet leverbaar.
Fleischmann 'verkeert in liquiditeitsproblemen en draait daarom maar
beperkt productie', aldus de winkelier. In elk geval heb ik een 9157
kunnen plaatsen en een daardoor overgebleven 9171 kunnen gebruiken
in een ander deel van de baan. Ook een extra wisselmotortje erbij
gekocht en wat 'poppetjes' voor op het station. Twee goede
stootblokken geplaatst en een extra loc. De pendelbaan loopt nu goed
omdat met die extra loc de beide locs op de pendelbaan ongeveer even
snel lopen. Er is nu geen diode meer nodig om een stop af te
dwingen.
Ik moet dus nu nog één 9170 wissel hebben om de
baan gereed te hebben overeenkomstig figuur 16. Met het verwisselen
van de 9171 (wat een gedoe om in een bestaande track een wissel te
vervangen) brak de wisselverlichting af. Het kleine PCB-tje viel uit
de behuizing omdat ik aan de wissel had zitten 'wrikken'. Er was een
heel klein stukje van de behuizing afgebroken. Met kunst en
vliegwerk heb ik het lichtje weer in elkaar gekregen en
teruggeplaatst. Alles doet het weer en de passagiers staan op het
perron op hun trein te wachten J. Ik
ga maar eens kijken naar een tweedehands 9170 wissel, want het moet
toch een keertje af. Daarna komt dan de treinelektronica aan de
beurt.
Ben terecht gekomen op de site van Nscale-sale,
maar ook zij hebben nu geen 9170 wissel. Maar Conrad wel en daar heb
ik het toen maar besteld, met wisselmotor en wissellichtjes en nog
wat kleine rails-stukjes.
Dinsdag 8 maart 2016. Het pakketje
van Conrad kwam binnen. Zonder wisselmotortje, maar wel met de
lichtjes die bij hen kennelijk wisselaandrijving heten. Enfin de
baan zover mogelijk af gemaakt. Ik mis nu nog één wisselmotortje,
maar dat hebben ze wel bij de Houtloods of Wapstad. Ook de
baanbedding onder het nieuwe stuk baan aangelegd en een
wissellichtje gemonteerd en aangesloten. De treinen rijden naar
tevredenheid over het nieuwe stukje baan met de wissels. Nu maar
weer wachten tot de volgende maand, want de poen is wel weer bijna
op.
Disdag 15 maart 2016. Van de 9168
en 9169 wissels heb ik de 'nietjes' verwijderd, zodat het baanvak
alleen onder spanning staat als de wissel dat baanvak heeft
geselecteerd. Zo kan ik één trein laten rijden en de andere staat
dan stil. Vanzelfsprekend kan van trein worden gewisseld. Ook een
nieuw stukje scenery (gras) op de
bodemplaat geplakt. Achteraf had ik beter de hele bodemplaat met de
grasmat kunnen beplakken en daar overheen de baanbedding, maar
ja....je kan haast niet alles van te voren bedenken als je nog geen
ervaring hebt. Bovendien weet ik niet eens zeker of de baanbedding
wel goed had geplakt op de grasmat, dus misschien heb ik onbedoeld
toch de goede keuze gemaakt.
Maandag 21 maart 2016. De laatste
stukjes grasveld werden op maat gemaakt en binnen de baanvakken
aangebracht zodat alles binnen de baan nu op grasveld lijkt. Af en
toe weigert de wissel van de pendelbaan die wordt aangestuurd door
de PZS-2. Ik denk dat ik de wissel moet reinigen want er zal wel wat
stof tussen zitten van het 'grasveld' dat best wel stuift als je het
op maat gaat knippen.
Het blijkt overigens het makkelijkst om een
stukje 'grasmat' eerst ruimschoots op maat te knippen en daarna dit
stukje in het baanvak te leggen waar je het wilt hebben om het
vervolgens met een stanleymesje langs de rails af te snijden. Je kan
het dan nog steeds 'fout' doen, maar dan begin je met een nieuws
stukje gewoon weer opnieuw tot je de 'feel' te pakken hebt.
Daarna het bord multiplex insmeren met (iets verdunde) houtlijm en
het stukje grasmat vervolgens goed aandrukken of uitrollen als je
een behangroller hebt.
Weekend 2 en 3 april en ook nog maandag 4
april 2016. Weer even langs de Houtloods geweest voor meer
scenery; boompjes voor bosschages, lantaarnpalen voor bij de weg,
autootjes op de weg en een Faller windmolen (bouwpakket) en ook nog
een loc met een tankwagen. Ook werd de laatste wissel van een
Weichenantrieb voorzien voor het kunnen schakelen van de wissel met
Fernbedienung. Die tankwagen heeft een koppelstukje voor aan de loc
dat niet past. Dus daar ga ik maar weer even mee terug. Alles is
weer in elkaar geknutseld en het draait en brandt. Het begint al
aardig 'druk' te worden onder de bodemplaat
J. Het wordt steeds
een beetje 'echter'. Maar ik ben er nog lang niet....... er moeten
nog seinpalen komen en natuurlijk meer elektronica voor een
dynamischer rijgedrag.
De windmolen is best wel hoog en toch op N-schaal
en dus heb ik die met een stekkertje aan de 14 Volt aangesloten
(Anderson power plugs) zodat ik de windmolen makkelijk even kan
verwijderen als de bodemplaat moet worden omgedraaid voor later
geknutsel. Al het andere boven het maaiveld uitstekende spul wordt
bij het omdraaien van de bodemplaat niet geplet omdat ik twee steunbalkjes heb die
daarvoor net genoeg hoogte bieden. En het station kan sowieso worden
weggehaald.
Met de windmolen erbij heb ik nu natuurlijk een
echte groene treinbaan die zelf voor de energie zorgt (grapje, want
het waait niet in mijn kamer J.)
Vrijdag 15 April 2016. De Houtloods
belde op met de mededeling dat de reparatie aan mijn treintjes klaar
was. Eén loc moest een nieuw koppelstukje hebben om wagentjes aan te
koppelen. De oude was afgebroken. Een andere loc liep niet soepel
meer en is schoongemaakt en een derde is provisorisch gemaakt, maar
levert niet veel resultaat op. In elk geval rijden er nu weer meer
treintjes op de baan.
Zondag 24 Juli 2016. Ja het is een
tijdje rustig geweest. Geldgebrek noopte me of even een pauze in te
lassen en er zal dit jaar ook wel niet veel meer van komen, vrees
ik. Maar de baan is iedere week nog regelmatig in gebruik en
gaandeweg komen er zo ook wel weer steeds nieuwe ideeën.
Bijvoorbeeld: het moet toch mogelijk zijn om treinen tegen elkaar in
te laten rijden? Zoals in het echt ook. Op de ene baan rechtsom en
de andere baan linksom. Dat kan natuurlijk wel als je de banen
scheidt, maar als je ze niet scheidt en toch met wissels met elkaar
verbonden houdt, dan wordt het een ander verhaal. In principe heb ik
al wel zoiets met de pendelbaan, maar die staat helemaal los van de
rest van de baan. Afijn; het is iets om verder uit te zoeken.
Maandag 19 juni 2017. Ja....er is
bijna een jaar voorbij gegaan dat de spoorbaan opgeborgen stond op
zolder. Ik moest 'm kwijt van mijn bureau omdat het gewoon te veel
ruimte innam, maar ik heb nu een prima plek gevonden in de
logeerkamer van de kleinkinderen (fig. 22). Dus gisteren en vandaag
druk bezig geweest om de baan daar te plaatsen en weer aan te
sluiten. Alles rijdt weer. De basisplaat waarop de track is
aangebracht is verlengd, zodat de gehele plaat precies past tussen
de wanden van de nis in die logeerkamer. Op de verlenging van de
plaat passen nu de beide trafo's. Het geheel ziet er al weer wat
gelikter uit nu. Alleen de windmolen kan niet goed draaien omdat de
wieken tegen de muren aankomen waar tussen de windmolen staat. De
eerste keer dat ik weer een treintje liet rijden, ging dit wat
moeizaam, waarschijnlijk door 'aanslag' op de rails. Nu, heel wat
rondjes verder, is die aanslag weggereden en rijdt alles weer als
vanouds. Dus nu is er weer tijd (en een beetje
geld) om wat aan uitbreiding te gaan doen. Op de achterwand kan nu
een mooie scenery plaat worden aangebracht. Wordt vervolgd dus.
Zondag 16 juli 2017. De windmolen
draait weer nadat de bodemplaat van de windmolen wat is aangepast en
dus komt die nu een paar millimeter van de muur af en dat is
voldoende om 'm goed te laten draaien. Ook is er een scenery plaat
besteld en geleverd door Faller. Het is een alpenlandschap geworden.
Nu moet dat nog worden aangebracht; met behangerslijm lijkt me. Ook
heb ik twee Trix locs ingeruild bij de Hootloods en een nieuwe NS
loc gekocht van PICO die minder herrie maakt bij het rijden (zie fig. 23). Het
pendellijntje in het midden van de track hapert af en toe omdat de
wissel aan het linker einde van dat lijntje niet altijd omschakelt.
Dat was trouwens al zo voordat ik de baan een jaartje had
opgeborgen.
Zaterdag 17 februari 2018. Bij
figuur 24 (filmpje) zie je de baan met het eerder aangeschaft Alpen
panorama. Er is een NS loc bijgekomen en het plan was om de
buitenste baan tegengesteld te laten lopen. In plaats daarvan
suggereerde de Houtloods om van een loc de polariteit om te draaien.
Dan gaat die loc de andere kant op. Maar nu blijkt dat mijn locs
allemaal zogenoemd digitaal zijn voorbereid en dan kan je de
polariteit niet omdraaien. Dus ik ga nog op zoek naar een ouderwetse
loc die NIET digitaal is voorbereid. Het plakken van het Alpen
panorama was nog wel een dingetje. Op de film zie je het niet, maar
er zijn wat beschadigingen opgetreden met het plakken en het
terugplaatsen van de plaat met de baan. Zo'n panorama vel is best
aan de maat en als je die hebt ingesmeerd met behanglijm en je pakt
'm op dan scheurt er zo maar een stuk af.
Er is ook een wisselmotortje vervangen. De wissel
van de pendelbaan deed het niet meer, terwijl de
pendelbaan-elektronica wel steeds de juiste pulsen afgaf. De zwarte
draad (retourleiding) van de wisselmotor had klem gezeten en de
isolatie was voor een stukje weggesleten waardoor die draad
kortsluiting maakte tegen de wisselmotor behuizing. Maar ook het
opnieuw isoleren van die draad loste het probleem niet op. De
wisselmotor was niet meer aan de praat te krijgen. En nu loopt de
pendelbaan weer lekker.
Vrijdag 10 december 2021. Nou nou,
dat is wel weer een tijdje geleden. En al die tijd heb ik er vrijwel
niets mee gedaan. En dus als de baan een jaartje stil heeft gelegen,
rijdt het voor geen meter meer. De baan schoongemaakt, maar enkele
treintjes weigeren toch nog dienst. Ik was van plan de hobby op te
geven, want ik kwam er achter dat je er geld in moet blijven steken
om het leuk te blijven vinden. Zoals bijvoorbeeld het digitaliseren
van de heleboel. En dan heb ik ook nog een radio hobby die veel tijd
vraagt of liever gezegd, waar ik veel tijd aan wil besteden.
Maar ja...........toen ik de baan wilde gaan
slopen en opruimen, kwam toch de liefde voor die hobby weer boven
drijven. Dus ik ben hem (nog) niet gaan slopen en ga de treintjes
die het niet meer doen na laten kijken. Inmiddels staat de baan nu
op de zolder op twee keurige schragen.
30 December 2021. De baan is nu
uitgebreid met twee extra bogen en een rangeertraject. De bodemplaat
was al verlengd om ruimte te bieden voor de twee trafo's, maar die
kunnen net zo goed onder de baan staan op een tafeltje. Dus ik vond
nog een stuk 'groen weiland' van de vorige opzet en nu is dus de
hele baan gelegd op een groen tapijt.
4 januari 2022. En..........ik ben
overstag gegaan: ik heb een digitale set gekocht van Fleischmann/Roco
met een Z21 starterkit. Kan ik eindelijk de treintjes individueel
laten rijden. De Houtloods heeft de treintjes allemaal van een
digitale module voorzien met DCC nummers. Nu alleen nog de Z21
library updaten en gaan met die banaan.
Het vervolg is echter voor een volgende pagina
die zeer binnenkort zal verschijnen.
https://bert.trumpie.org/btrumpie/Modelspoor/Het%20vervolg%20(digitaal).htm
KLIK HIER VOOR HET DIGITALE VERVOLG
